Хазірет Ғабдыл-Уахит Тіленшіұлы

Ғабдыл-Уахит Тіленшіұлы өз заманының атақты адамы болған. Адалдық пен әділдікті, мейірімділік пен әдептілікті насихаттайтын ислам дінін зерттеуші ретінде ол осы құндылықтарды халық арасында таратушы болды. Ол қасиетті адам еді. Халық арасында үлкен құрметке ие болды, оның беделі даусыз болды. Қайтыс болғаннан кейін оның есімі адамдардың жадында қалды.

«Хазірет» сөзі жоғары деңгейдегі діни қайраткерлерге берілетін діни титул болып табылады. Мұхаммед пайғамбардан(с.ғ.с) кейінгі төртінші халифа  Әли қазақтарға Хазірет Әли ретінде белгілі. Ғабдылуахит Тіленшіұлының діни білімінің жоғары деңгейі туралы оған бұл атақтың берілгені, оған жүз мыңдаған адамдардың біреуінің ғана қол жеткізіп отырғаны айғақтайды.

Хазірет Ғабдыл-Уахит 1853 жылы дүниеге келген. Оның әкесі Тіленші өмірлік берік, ақылды, болып жатқан оқиғаларға замандастарынан жақсы бағдар ұстаған адам болатын. Ол өз балаларын тәрбиелеу мен оқытуға көп көңіл бөлді. Ғабдылуахит алғашқы білімін ауылдық молдадан алты жасында алды. Содан кейін 8 жыл бойы Семей өңірінің Қапияш, Шархи, Шәмші, Шериазидден сияқты үздік мұғалімдерінен білім алды. Білімін одан әрі жетілдіру үшін 1873 жылы Бұқара қаласындағы «Араб әлемі» медресесіне оқуға түсті. Онда ол 15 жыл оқыды. 1888 жылы туған өлкесіне оралып, рухани хазірет атағын алды.

Ғабдылуахит хазірет отбасында үлкен ұлы болған. Ғабдылуахит хазіреттің өзінің үш ұлы — Қаракөл, Сарыкөл, Сабанқұл болды, олар Ұлы Отан соғысы кезінде батылдардың өліміне ұшырады.

«Араб әлемі» медресесі — бүкіл Орта Азияда теңдесі жоқ діни оқу орны. Бұл туралы «Қураш» мешітінің имамы хатшы Абдолла Жолдас былай дейді: «» Әлем араб «медресесінде негізінен Құран, араб тілі, фикй, хадис, ислам тарихы оқытылды. Араб тілі жоғары деңгейде оқытылды. Біз тілді риторикаға дейін зерттедік. Мұндай деңгейде сабақ беретін оқу орындарын мен ешқайда кездестірген жоқпын «.

Туған жерінде Ғабдылуахит хазірет исламды насихаттаумен, балаларды оқытумен айналысқан. Өткен ғасырдың басында Темірғали болыс салған мешітте имам және мұғалім болған. Бұл мешіт Павлодар облысы Шарбақты ауданы Есілбай ауылында салынған. «Темірғали» мешітінің имамы ретінде ол 1921 жылға дейін жұмыс істеп, жүздеген шәкірт тәрбиеледі.

Соңғы жылдары Арбиген ауылының оңтүстік-шығысында Келдікіз жерінде мешіт салып, өз қызметін жалғастырды. Оның шәкірттері Әубәкір, Смағұл, Сәдуақас Троицк қаласындағы діни жоғары оқу орнына қабылданып, хазіретке айналды. Ғабдылуахит хазірет 1926 жылы қайтыс болып, Келдікіз жерленген. Мұнда ағаштан мазар салынған, алайда орман өртінің пайда болу қаупінен ағаш мазар кірпіштен жасалған мазармен ауыстырылды. Бұл жұмыс кезінде ағаш мазарды жанында тұрған Бопежанның әйелінің қабіріне көшіру керек еді, бірақ адамдар оны көтере алмады. Бірақ Хазіреттің ең үздік шәкірттерінің бірі Ахат молда Құранды көзінен жас алып оқығанда, мазар салмағы аз болып, адамдар жұмысты аяқтай алды.

1992 жылы Ғабдылуахит хазірет пен Темірғалы қажыны еске алуға үлкен ас беріліп, Лебяжі ауданында салынған мешіт хазіреттің есімімен аталды.

Хазірет Ғабдылуахиттің адамдарға ықпал етудің ерекше табиғи сыйы болған. Ол адамдарды дұға етіп, болашақты болжап, мұқтаж жандарға қолынан келгенін көмектесті, сол үшін оны әулие ретінде құрметтеді. Ғабдыл-Уахит Хазірет Тіленшіұлы тірі кезінде адамдарға көмектесті, қайтыс болғаннан кейін де көмектесті. Ол жерленген жерге адамдар үміт пен сеніммен қажылық жасайды. Ресми медицина әлсіз болған, емделмейтін аурулардан сауығу фактілері бар.

Кеңес өкіметі жылдарында Келдіқыз шатқалына жалған мәлімдемемен қызыл отряд келді. Уахит Хазіретті намаз оқып отырған жерінен тапты. Бір сарбаз Құранның беттерін жұлып алып, олардан темекі шегуге кірісті. Сол сәтте оның беті қисайып кетті. Бұған назар аудармай, екі сарбаз сотталған Уахит Хазиретті орманға алып барды. Атар алдында ол солдаттардан намаз оқуына рұқсат сұрады. Ол аяқтап, «Мен дайынмын!» дегеннен кейін, мылтық үш рет атылмады, ал семсерді кесіп тастамақшы болған сарбаздың қолы сал болып қалды, ол қатып қалды да, сарбаздар өздерінің бас бастығына хабарлауға мәжбүр болды. Ол әскерилердің жағдайына қатты таң қалып, Хазіреттің оған мөрмен расталған анықтама беру шартымен келісуге тура келді. Осыдан кейін ғана Хазірет ғажайып сиқырларын шешіп, жауынгерлерді азат етті. Осыдан кейін қайтыс болғанға дейін оны ешкім мазалаған жоқ.

Мына қызықты факт та қасиетті орнымен байланысты: 1940 жылдың маусымында Шалдай орман шаруашылығында қатты өрт басталды, ол зират аумағына жақындағанда Уахит Хазіреттің зиратын айналып өтіп, екі жаққа бөлінді. Өрт тереңге кетіп, артынан күл қалдырды, бірақ қабір бүтін қалды…

20 ғасырдың басында Мәшһүр-Жүсіп Көпеев Хазіретте қонақта болып, достас дастархан басында сол кезеңнің ең білімді екі адамы әңгімелесті.

2012 жылдың жазында әулие бейітінде меценаттар мен хазірет ұрпақтарының қаражатына кесене, қажылыққа барушыларға арналған қонақ үй салынды, аумақ абаттандырылды.

Хазірет халық жадында мәңгілік сақталады.